Στην καθομιλουμένη όταν λέμε ότι “σήμερα έχω κατάθλιψη”, “είμαι στεναχωρημένος”, “νιώθω λυπημένος”, “δεν έχω κέφι”, “αυτός ο άνθρωπος σου φέρνει κατάθλιψη” ή “νιώθω μελαγχολικά”, στην ουσία αναφερόμαστε σε μια κατάσταση που έχει να κάνει με την διάθεσή μας. Η διάθεση είναι ένα συναίσθημα και γι’ αυτό συνήθως χρησιμοποιούμε τον όρο “νιώθω” για να το περιγράψουμε. Η διάθεσή μας είναι καταθλιπτική ή μελαγχολική όταν είμαστε λυπημένοι για κάτι. Το αντίθετό της είναι η χαρά. Ωστόσο τις περισσότερες φορές δεν νιώθουμε ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά μάλλον είμαστε σε μια ουδέτερη κατάσταση. Μπορούμε λοιπόν να δούμε ότι υπάρχει μια κλίμακα διαβάθμισης όπου στο ένα άκρο έχει τη χαρά και στο άλλο την λύπη. Όσο πιο κοντά βρισκόμαστε προς την τελευταία τόσο πιο στεναχωρημένοι νιώθουμε, τόσο πιο μελαγχολικά και καταθλιπτικά αισθανόμαστε. Η κατάθλιψη λοιπόν όπως την χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας γλώσσα έχει μια ποιοτική συνιστώσα αλλά και μια ποσοτική, η οποία μπορεί να εκτείνεται από το ελαφρύ αίσθημα λύπης έως την έντονη κατήφεια και δυστυχία.
Η πολυμορφία με την οποία εμφανίζεται, η άτυπη πολλές φορές συμπτωματολογία της, η ικανότητά της να υποδύεται και να μιμείται οποιαδήποτε νόσο ξεγελούν πολλές φορές τους μη ειδικούς ιατρούς, με αποτέλεσμα μόνο στο 50% των ασθενών να γίνεται σωστή διάγνωση από τους γενικούς ιατρούς. Επιπλέον, η προκατάληψη και ο στιγματισμός που συνοδεύουν τις ψυχικές διαταραχές αποθαρρύνουν ή αποτρέπουν τους πάσχοντες να απευθυνθούν στους ειδικούς. Γι’ αυτόν το λόγο συχνά δεν αναγνωρίζεται (διαγιγνώσκεται) και δεν αντιμετωπίζεται θεραπευτικά μια νόσος που μπορεί να επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις στην προσωπική ζωή του ατόμου (κατάχρηση ή εξάρτηση από ουσίες, πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων), όπως, επίσης, στις οικογενειακές σχέσεις και στις επαγγελματικές του δραστηριότητες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει επεξεργαστεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σε συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα του ΟΗΕ, με βάση το δείκτη βαρύτητας που μετρά τη συνολική επιβάρυνση στην προσωπική επαγγελματική & κοινωνική ζωή. Πέντε από τις δέκα αρρώστιες με τον υψηλότερο δείκτη είναι ψυχικές . Η κατάθλιψη καταλαμβάνει σήμερα την τέταρτη θέση και υπολογίζεται ότι θα αναρριχηθεί στην 2η θέση της κατάταξης μέχρι το 2020.
Η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνότερα στους άγαμους, τους διαζευγμένους και τους κατοίκους αγροτικών περιοχών.
Οι γυναίκες υποφέρουν από κατάθλιψη, σ’ όλες τις χώρες του κόσμου, δύο φορές συχνότερα από τους άνδρες. Έχει διαπιστωθεί ότι στη διάρκεια της ζωής τους στο 20% των γυναικών και στο 12% των ανδρών θα εμφανιστεί καταθλιπτικό επεισόδιο, ενώ το 10% των γυναικών και μόλις το 5,8% των ανδρών θα νοσήσουν μέσα σ΄ ένα έτος. Παρά τις βιολογικές συνιστώσες στην αιτιολογία της κατάθλιψης και τις ορμονικές διαφορές ανάμεσα στους άνδρες και τις γυναίκες, πιστεύεται ότι οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και τα διαφορετικά στρεσσογόνα γεγονότα ζωής (τοκετοί, ανατροφή παιδιών), στα οποία εκτίθενται οι γυναίκες, διαμορφώνουν τα ποσοστά αυτά.
Συμπτώματα
Μερικά από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι τα παρακάτω:
-Μεγάλη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν κάθε μέρα.
-Καταθλιπτική Διάθεση, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας σχεδόν κάθε ημέρα όπως φαίνεται είτε με υποκειμενική εκτίμηση είτε σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των άλλων
-Δυσκολία στον ύπνο. Η διαταραχή αυτή του ύπνου μπορεί να έχει πολλές μορφές. Π.χ., μερικοί ασθενείς δεν μπορούν να κοιμηθούν καθόλου, άλλοι κάνουν πολύ ακανόνιστο ύπνο, ξυπνούν δηλαδή πολλές φορές κατά την διάρκεια της νύχτας.
-Διαταραχές στην όρεξη για φαγητό. Συνήθως η κατάθλιψη προκαλεί απώλεια της όρεξης για φαγητό με αποτέλεσμα απώλεια βάρους
-Απώλεια του ενδιαφέροντος για σεξ. Τυπικό σύμπτωμα της κατάθλιψης η απώλεια του ενδιαφέροντος για την ερωτική πράξη. Ας σημειωθεί ότι εδώ αναφερόμαστε στην διάθεση για σεξ και όχι στο αν γίνεται ή όχι η ερωτική πράξη.
-Αδυναμία συγκέντρωσης, σκέψης, μνήμης ή λήψης αποφάσεων. Ο ασθενής με κατάθλιψη δεν μπορεί να συγκεντρωθεί εύκολα. Το μυαλό του φαίνεται να είναι απασχολημένο με άλλες ιδέες και σκέψεις.
-Ιδέες ενοχής, αυτομομφής και αναξιότητας. Ο ασθενής με κατάθλιψη τυπικά πιστεύει ότι ο ίδιος φταίει για την τροπή που έχει πάρει η ζωή του, όλα είναι δικό του λάθος.
-Ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον. Ο ασθενής με κατάθλιψη χρωματίζει το μέλλον του με μαύρα χρώματα. Πιστεύει ότι πολύ δύσκολα θα αλλάξει η κατάσταση της ζωής του.
-Ιδέες αυτοκτονίας. Μερικές φορές ο ασθενής νιώθει τόσο απελπισμένος και αβοήθητος που μπαίνουν στο μυαλό του ιδέες αυτοκτονίας. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι αυξημένος σε ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη.
Ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις για την κατάθλιψη
Παρά το γεγονός ότι η θεραπεία μπορεί να γίνει σε διάφορες μορφές, όπως η οικογενειακή , ομαδική και ατομική, υπάρχουν πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις που μπορεί να έχουν οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας στην ψυχοθεραπεία . Αφού μιλήσουν με τον ασθενή σχετικά με την κατάθλιψη του, ο θεραπευτής θα αποφασίσει ποια προσέγγιση θα προτείνει με βάση τους παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάθλιψη.
Ψυχοδυναμική θεραπεία
Η ψυχοδυναμική θεραπεία βασίζεται στην υπόθεση ότι ένα άτομο είναι σε κατάθλιψη , λόγω των ανεπίλυτων, γενικά ασυνείδητων συγκρούσεων, που συχνά προκύπτουν από την παιδική ηλικία. Ο στόχος αυτού του είδους τη θεραπείας είναι για τον ασθενή να κατανοήσει και να αντιμετωπίσει καλύτερα τα συναισθήματα αυτά μιλώντας για τα βιώματά του. Η ψυχοδυναμική θεραπεία συστήνεται για μια περίοδο τριών έως τεσσάρων μηνών, παρόλο που μπορεί να διαρκέσει περισσότερο, ακόμη και χρόνια.
Συστημική θεραπεία
Η Συστημική θεραπεία εστιάζεται στις συμπεριφορές και αλληλεπιδράσεις ένα καταθλιπτικό ασθενή με την οικογένεια . Ο πρωταρχικός στόχος αυτής της θεραπείας είναι η βελτίωση των επικοινωνιακών δεξιοτήτων και η αύξηση της αυτοεκτίμησης κατά τη διάρκεια μιας σύντομης χρονικής περιόδου. Η θεραπεία συνήθως διαρκεί τρεις έως τέσσερις μήνες και λειτουργεί καλά για την κατάθλιψη που προκαλείται από πένθος, συγκρούσεις στις σχέσεις, σημαντικά γεγονότα της ζωής, και την κοινωνική απομόνωση.
Γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία βοηθά τα άτομα με κατάθλιψη για τον εντοπισμό και την αλλαγή ανακριβών αντιλήψεων που μπορούν να έχουν για τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους. Ο θεραπευτής βοηθά τους ασθενείς στη δημιουργία νέων τρόπων σκέψης ,κατευθύνοντας την προσοχή τους στίς “λάθος” και “σωστές” παραδοχές που κάνουν για τον εαυτό τους και τους άλλους.
Γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία συνιστάται για τους ασθενείς:
Που σκέφτονται και να συμπεριφέρονται με τρόπους που να προκαλούν και να διαιωνίζουν την κατάθλιψη
Με ήπια έως μέτρια κατάθλιψη ως η μόνη θεραπεία ή σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτική αγωγή
Που αρνούνται ή αδυνατούν να λάβουν αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή
Όλων των ηλικιών που έχουν κατάθλιψη που προκαλεί πόνο, την αναπηρία, ή και διαπροσωπικών προβλημάτων
Πολλοί ασθενείς με κατάθλιψη χρειάζονται θεραπεία είτε με φάρμακα είτε με τη μορφή συμβουλευτικής προσέγγισης. Υπάρχουν διάφορα φάρμακα για τη θεραπεία της κατάθλιψης.
Τα νεότερα, δεύτερης γενεάς αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρησιμοποιούνται συχνά για τη θεραπεία της κατάθλιψης διότι είναι αποτελεσματικά και έχουν λιγότερες παρενέργειες από τα παλαιότερα πρώτης γενεάς αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Παρά την αποτελεσματικότητα τους, τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι σε θέση να ανακουφίζουν από μερικά αλλά όχι όλα τα συμπτώματα της πάθησης. Παράλληλα μπορούν να προκαλούν ενοχλητικές παρενέργειες.
Συνιστάται απο τους πιο πολλούς ειδικούς ψυχικής υγείας πάντως μια συνθετική αντιμετώπιση της κατάθλιψης που συνδυάζει την φαρμακοθεραπεία, την ψυχοθεραπεία και την ψυχοκοινωνική επανένταξη του θεραπευομένου ανάλογα με το βαθμό και την διάρκεια των συμπτωμάτων της νόσου και τις ανάγκες του ασθενούς.
