Ο ρόλος της οικογένειας μπορεί να γίνει πολύ βοηθητικός στην πορεία της νόσου και να συντελέσει σημαντικά στις καλές συνθήκες διαβίωσης του ασθενούς ενώ στην αντίθετη περίπτωση μπορεί να γίνει επιβαρυντικός, εντείνοντας τη συναισθηματική φόρτιση που αισθάνεται ο ασθενής και ενισχύοντας την κοινωνική του απομόνωση.
Στη σχιζοφρένεια, ο ρόλος του οικείου περιβάλλοντος και της οικογένειας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς οι ασθενείς συχνά δεν έχουν συνείδηση της ασθένειάς τους, δε σκέφτονται να συμβουλευτούν τους ειδικούς ή και εγκαταλείπουν τη φαρμακευτική αγωγή που τους έχει δοθεί. Ο ρόλος της οικογένειας μπορεί να γίνει πολύ βοηθητικός στην πορεία της νόσου και να συντελέσει σημαντικά στις καλές συνθήκες διαβίωσης του ασθενούς ενώ στην αντίθετη περίπτωση μπορεί να γίνει επιβαρυντικός, εντείνοντας τη συναισθηματική φόρτιση που αισθάνεται ο ασθενής και ενισχύοντας την κοινωνική του απομόνωση.
Εάν έχετε ένα συγγενή ή φίλο που έχει διαγνωσθεί ότι πάσχει από σχιζοφρένεια μπορείτε να παίξετε πολύ σημαντικό ρόλο εάν του παρέχετε υποστήριξη και τον βοηθάτε να λάβει την κατάλληλη φροντίδα. Ως συγγενής ή φίλος, είναι πρωτίστης σημασίας να κατανοήσετε καλά την ασθένεια.
Κατανόηση και αποδοχή
• Χρειάζεται πολύς χρόνος, υποστήριξη και ενημέρωση για να αποδεχτεί κανείς ότι ένα συγγενικό-αγαπημένο του πρόσωπο πάσχει απο μια σοβαρή ασθένεια ψυχικής φύσεως που μπορεί να μην του επιτρέψει να ολοκληρώσει τα όνειρα του. Συχνά οι συγγενείς νιώθουν φοβισμένοι, απελπισμένοι, μπερδεμένοι ακόμα και θυμωμένοι. Ως αποφυγή αυτού μπορεί η οικογένεια να βρίσκεται σε άρνηση ή σε υποτίμηση του προβλήματος της νόσου. Μη ξεχνάτε το κουράγιο που απαιτείται απο το άτομο για να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες που συνοδεύουν την ασθένεια. Όπως και με την αποδοχή της σωματικής ασθένειας, είναι απαραίτητο για τα μέλη να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα και να συνειδητοποιήσουν τους περιορισμούς που θέτει η αρρώστια, χωρίς να ασκούν περαιτέρω πίεση στον ίδιο τον ασθενή.
• Η κατανόηση της ασθένειας και των περιορισμών που αυτή επιβάλει επιτρέπει στον πάσχοντα να αισθανθεί μεγαλύτερη αποδοχή απο το περιβάλλον του και οι όποιες βελτιώσεις ή επιτυχίες μπορούν να φέρουν μεγάλη ικανοποίηση και αισιοδοξία, αποφεύγοντας έτσι απογοητεύσεις που προκύπτουν από μη ρεαλιστικές προσδοκίες ή στόχους.
• Είναι σημαντικό να δείξετε με τη στάση σας ότι υπάρχει ελπίδα η διαταραχή να αντιμετωπιστεί και η ζωή τους να είναι ικανοποιητική.
Σταθερή υποστήριξη, ενδιαφέρον και φροντίδα προς τον πάσχοντα
• Είναι καλό για τον πάσχοντα να έχει καθημερινή επαφή με ένα άτομο που ο ίδιος εμπιστεύεται. Να είστε συνεπείς. Μη λέτε ότι θα κάνετε αυτό που ζητά και μετά αλλάζετε γνώμη.
• Δημιουργήστε μια συγκροτημένη και ευχάριστη καθημερινή ρουτίνα. Να παρέχετε ένα δομημένο και προβλέψιμο περιβάλλον. Τον βοηθάει να έχει ένα σταθερό πρόγραμμα και μια δομή μέσα στην ημέρα του.
• Είναι πολύ σημαντικό να νιώθει ασφάλεια και σταθερότητα στη σχέση του μαζί σας και να ξέρει οτι θα είστε κοντά του παρόλο τη διαφορετικότητα του.
• Η σταθερή παρουσία σας γύρω του θα τον βοηθήσει, αποφεύγοντας όμως τους υπερβολικά κλειστούς δεσμούς και υψηλής συναισθηματικής φόρτισης (εμπλεκόμενες) σχέσεις μέσα στην οικογένεια.
• Ο ανθρωπολόγος George Brown διαπίστωσε ότι οι ασθενείς που επέστρεφαν σε οικογένειες που επικρατούσε έντονο συναισθηματικό κλίμα, άγχος και ανησυχία για την πορεία και τις επιπτώσεις της ασθένειας ("υψηλό εκφραζόμενο συναίσθημα") μπορεί να πιέσει περαιτέρω τον ασθενή και να οδηγήσει σε περισσότερες υποτροπές.
• Αποφεύγετε τις εντάσεις και μάθετε να ελέγχετε το άγχος σας.
• Αν ο πάσχων σας μιλάει άσχημα ή σας συμπεριφέρεται επιθετικά, έχετε υπ’ όψιν σας ότι δεν απευθύνεται πραγματικά σε σας και δεν υπάρχει λόγος να του κρατάτε θυμό ή κακία. Προσπαθήστε να διαχωρίσετε τον άνθρωπο από τη συμπεριφορά του. Μια επιθετική αντίδραση δεν είναι λόγω κακής συμπεριφοράς εκ’μέρους του αλλα να θυμάστε οτι βρίσκεται υπό την επήρεια της ασθένειας.
• Προσέξτε τι λέει ο πάσχων που βρίσκεται σ’ αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση. Μην αρνείστε την ύπαρξη των φόβων του ή των παραπόνων του. Αντίθετα, επωφεληθείτε για να τον πείσετε να ζητήσει βοήθεια.
• Είναι σημαντικό να του δίνετε το χώρο και το χρόνο να συζητιούνται οι εμπειρίες του και οι ανησυχίες του και να μη νιώθει οτι δέχεται κριτική ή υπόκειται σε απομόνωση.
• Να είστε θετικοί και υποστηρικτικοί. Η θετική αντιμετώπιση είναι αποτελεσματικότερη απο την κριτική. Εχει ανάγκη να πιστεύει οτι πηγαίνει καλά. Η αυτοεκτίμηση του πρέπει να ενισχύεται συστηματικά. Ενθαρρύνεται όλες τις θετικές προσπάθειες.
Να ακούτε χωρίς να ενθαρρύνετε τις εσφαλμένες πεποιθήσεις αλλα και χωρίς να τις κρίνετε.
• Οι συγγενείς και οι φίλοι των ανθρώπων με σχιζοφρένεια συχνά δε ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν τους πάσχοντες όταν κάνουν παράξενες ή αβάσιμες δηλώσεις. Για τον άνθρωπο που πάσχει από σχιζοφρένεια αυτές οι παράξενες ιδέες ή οι ψευδαισθήσεις που βιώνει είναι πραγματικές και όχι δημιούργημα της φαντασίας του και εας μην μπορεί να τις στηρίξει με λογικά επιχειρήματα.
• Όταν κάποιος είναι σε κρίση είναι, συχνά, αγχωμένος. Μην τον φοβίζετε περισσότερο. Χωρίς να ακολουθούν ή να ενθαρρύνουν αυτές τις παραληρητικές ιδέες, οι συγγενείς και οι φίλοι μπορούν να πουν στο δικό τους άνθρωπο ότι δε συμφωνούν με τα συμπεράσματά του.
• Εξασφαλίστε ότι αναγνωρίζετε ότι τα πράγματα μπορεί να φαίνονται διαφορετικά στον ίδιο, χωρίς να τον κρίνετε για αυτό.
• Μάθετε να συζητάτε, όχι να επιβάλλεστε. Έρευνες δείχνουν πως η κριτική, η επιθετική συμπεριφορά και η έντονη συναισθηματική εμπλοκή (‘’εκφραζόμενο συναίσθημα’’, θετικό ή αρνητικό) απο την οικογένεια προς τον ασθενή, μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και την πορεία της νόσου. Συζητήστε μαζί του πώς θα ήθελε να είναι τα πράγματα, χωρίς να τον επικρίνετε ή να του δίνετε την αίσθηση ότι του επιβάλλετε τι να κάνει.
Επικοινωνία με ψυχίατρο
• Επικοινωνήστε με ψυχίατρο. Ο ασθενής, στην αρχή, μπορεί να μη θέλει ή να φοβάται να επισκεφτεί έναν ιατρό. Μπορείτε να πείτε κάτι σαν "... γνωρίζω ότι δεν κοιμάσαι καλά τη νύχτα, γιατί να μην δεις λίγο τον ιατρό να το συζητήσεις;" Πολύ σημαντικό είναι μάλιστα ο ιατρός να είναι από πριν ενημερωμένος. Με την καθοδήγηση του μπορείτε να αντιμετωπίσετε πιο εύκολα την κατάσταση.
• Κατα τη διάρκεια μιας ιατρικής εκτίμησης οι πληροφορίες που θα δώσετε στο ιατρό θα βοηθήσουν σημαντικά στη διάγνωση ή την εξέλιξη ενός θεραπευτικού πλάνου, καθώς οι άνθρωποι που πάσχουν από σχιζοφρένεια δεν είναι πάντοτε σε θέση να παρέχουν πολλές πληροφορίες. Σε πολλές περιπτώσεις μόνο οι συγγενείς ή οι κοντινοί φίλοι έχουν επίγνωση των παράξενων συμπεριφορών και ιδεών που εκφράζει το άτομο που πάσχει από σχιζοφρένεια.
• Πολύ χρήσιμες πληροφορίες είναι και αυτές που αφορούν το ιατρικό ιστορικό της οικογένειάς. Μπορεί επίσης να θελήσετε να κάνετε ερωτήσεις σχετικά με τα φάρμακα, τις παρενέργειές τους και την προοπτική της νοσηλείας.
Ενθάρρυνση του συγγενούς στη λήψη της φαρμακευτικής τους αγωγής
• Εξαιτίας της φύσης της διαταραχής, ορισμένοι άνθρωποι που πάσχουν από σχιζοφρένεια, μπορεί να αρνηθούν ότι χρειάζονται φαρμακευτική αγωγή. Μπορεί να σταματήσουν τα φάρμακα επειδή πιστεύουν οτι δεν τα χρειάζονται, επειδή μπορεί να τους προκαλούν κάποιες παρενέργειες ή μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να ξεχνούν να πάρουν την αγωγή τους εξαιτίας των γνωσιακών ελλειμμάτων που συνοδεύουν τη σχιζοφρένεια.
• Οι συγγενείς και οι φίλοι μπορούν να προσφέρουν ανεκτίμητη υποστήριξη εάν προσέχουν τη λήψη των φαρμάκων από τον ασθενή ή τον παρακινούν όταν ξεχνάει να πάρει τα φάρμακα του. Οι συγγενείς μπορούν να του υπενθυμίζουν τα προβλήματα που αντιμετώπισε στο παρελθόν όταν σταμάτησε την αγωγή του, ή τα προβλήματα που είναι πιθανό να αντιμετωπίσει εάν αποφασίσει να τα σταματήσει χωρίς να συμβουλευτεί τον ιατρό του.
• Αποφύγετε να τους τη δώσετε κρυφά, γιατί είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουν οι ίδιοι ότι η λήψη της φαρμακευτικής αγωγής τους βοηθά. Ειδικά σε ασθενείς με παρανοϊκούς ιδεασμούς αυτό θα καταστρέψει οποιαδήποτε σχέση εμπιστοσύνης την οποία με δυσκολία θα ξαναχτίσετε.
Φροντίδα εαυτού
• Η σχιζοφρένεια προκαλεί δυσφορία σε όλους τους εμπλεκόμενους. Οι ίδιοι οι ασθενείς προφανώς υποφέρουν από την διαταραχή. Οι συγγενείς και φίλοι θα επηρεαστούν και οι ίδιοι τόσο συναισθηματικά, εξ αιτίας των επιπτώσεων της νόσου στον συγγενή τους, αλλά και πρακτικά εξ αιτίας του ότι επωμίζονται το βάρος της φροντίδας του.
• Πολύ συχνά οι συγγενείς ( ιδίως οι μητέρες ασθενών με σχιζοφρενική διαταραχή) νιώθουν έντονα συναισθήματα ενοχής και ψάχνουν να βρουν τι δεν έκαναν καλά και κατά πόσο κάποιες πιθανές οικογενειακές συγκρούσεις / δυσκολίες μπορεί να συντέλεσαν στην εξέλιξη της νόσου. Συχνά μπορεί να νιώθουν τύψεις και να κατηγορούν τον εαυτό τους ή άλλα μέλη της οικογένειας τους. Να θυμάστε ότι οι οικογενειακοί και οι κοινωνικοί παράγοντες μπορεί να συντελέσουν αλλά σε καμία περίπτωση δεν ευθύνονται για τη νόσο. Επομένως, είναι σημαντικό η οικογένεια να γνωρίζει ότι δεν έχει ευθύνες για την ανάπτυξη της διαταραχής.
• Η δυναμική των οικογενειακών σχέσεων θα υποστεί μερικές αλλαγές. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε τα υγιή μέλη (πχ αδέλφια) να κρατήσουν μια υγιή ισορροπία μεταξύ της προσωπικής τους ζωής και της οικογενειακής.
• Πολύ συχνά οι συγγενείς που αντιμετωπίζουν τη σχιζοφρένεια στην οικογένεια τους παραμελούν τη δική τους υγεία. Σε κάποιες περιπτώσεις, ο συγγενής φαίνεται σαν να ζει για τον άρρωστο και όχι για τον εαυτό του, έχοντας αναπτύξει μια συμβιωτική σχέση. Έχουν τέτοια συναισθηματική φόρτιση που δεν αντιλαμβάνονται τη ψυχική πίεση που οι ίδιοι υφίστανται. Για να μπορέσουν όμως να βοηθήσουν περισσότερο το συγγενή τους και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα τις νέες καταστάσεις, είναι απαραίτητο να προσέξουν τη δική τους υγεία.
• Αποφεύγετε να κάθεστε όλη την ώρα μαζί του, καθώς αυτό μπορεί να βλάψει εσάς, γιατί εξαντλείστε ψυχικά, αλλά και τον ίδιο τον ασθενή.
• Ζητήστε βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.
