Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής είναι ψυχικά νοσήματα που περιλαμβάνουν κυρίως τη ψυχογενή ανορεξία, τη ψυχογενή βουλιμία και την επεισοδιακή υπερφαγία. Η παρατήρηση αυτών των διαταραχών αυξάνεται σε συχνότητα με την πάροδο του χρόνου, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Οι διαταραχές αυτές συνήθως εμφανίζονται νωρίς στη ζωή του ατόμου και αρχίζουν κατά την εφηβεία, αλλά μπορούν να αρχίσουν και κατά την πρώιμη ενήλικη ζωή. Σε πολλές περιπτώσεις απασχολούν το άτομο για όλη του τη ζωή, με διαστήματα ύφεσης και επανεμφάνισης. Παρατηρούνται συχνότερα σε κορίτσια εφηβικής ηλικίας και σε νεαρές γυναίκες, αλλά μπορεί να παρουσιασθούν και στους άνδρες.
Κοινό χαρακτηριστικό και των τριών μορφών διαταραχής πρόσληψης τροφής είναι η έντονη ανησυχία του ατόμου για το βάρος του και η έμμονη ενασχόληση του με την εικόνα του σώματος του. Τα άτομα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές σε μεγάλο βαθμό αξιολογούν την προσωπική τους αξία, με κριτήριο το σχήμα του σώματος τους και το σωματικό τους βάρος.
Ψυχογενής Ανορεξία
Η Ψυχογενής ανορεξία είναι μια σοβαρή και επικίνδυνη για τη ζωή ασθένεια. Έχει από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας (6%-20%) των ψυχικών νόσων που οφείλεται κυρίως στην ασιτία και στις ηλεκτρολυτικές διαταραχές που μπορούν να προκαλέσουν καρδιακή αρρυθμία. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η μείωση της προσλαμβανόμενης τροφής και η υπερβολική ενασχόληση του ατόμου με την τροφή τους, τη μέτρηση θερμίδων και το σωματικό τους βάρος.
• Η διαταραχή αυτή χαρακτηρίζεται από σκόπιμη απώλεια βάρους, που συμβαίνει με τη θέληση του ασθενούς. Το άτομο αρνείται να διατηρήσει το σωματικό του βάρος στο κατώτερο ή πάνω απο το κατώτερο όριο που αντιστοιχεί στην ηλικία και στο ύψος του. Συνήθως παρατηρείται υποθρεψία και διαταραχές της λειτουργίας του οργανισμού.
• Ο φόβος του πάχους και της καταστροφής της σιλουέτας προβάλλει ως μια έμμονη ιδέα.
• Στις γυναίκες, παρατηρείται αμηνόρροια και πιο συγκεκριμένα απουσία τουλάχιστον 3 διαδοχικών κύκλων.
• Στους άντρες παρατηρείται μείωση της σεξουαλικής τους επιθυμίας.
Ψυχογενής Βουλιμία
Κύριο χαρακτηριστικό της ψυχογενή βουλιμίας είναι η κατανάλωση, σε σύντομο χρονικό διάστημα, μεγάλης ποσότητας φαγητού. Το άτομο, στη συνέχεια, βιώνει αισθήματα ενοχής και δυσφορίας και λαμβάνει μέτρα αντιστάθμισης ( πχ: προκλητός έμετος- χρήση καθαρτικών και διουρητικών χαπιών ή και εντατική γυμναστική), που αποσκοπούν στην αποφυγή της αύξησης του βάρους.
Ο χρόνος που μεσολαβεί συνήθως απο την έναρξη του προβλήματος μέχρι την παρουσίαση στον ειδικό είναι 4-5 χρόνια. Συχνά, η κρυφή τάση για βουλιμία απομονώνει τα άτομα αυτά δημιουργώντας τους αισθήματα εκνευρισμού και άγχους τα οποία συμβάλουν στην πραγματοποίηση του επόμενου βουλιμικού επεισοδίου, εντείνοντας το αίσθημα ενοχής και ανικανότητας στο βουλιμικό άτομο και δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο ένα φαύλο κύκλο που οδηγεί στο επόμενο βουλιμικό επεισόδιο.
• Η διαταραχή αυτη χαρακτηρίζεται απο λήψη τροφής, σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο ( πχ. μέσα σε 2 ώρες), σαφώς μεγαλύτερης απο αυτή που θα μπορούσαν να καταναλώσουν οι περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της ίδιας χρονικής περιόδου και υπο παρόμοιες συνθήκες.
• Παρατηρείται αίσθημα έλλειψης ελέγχου στην κατανάλωση τροφής κατά τη διάρκεια του επεισοδίου (δηλαδή, αίσθημα του ατόμου ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι και πόσο τρώει).
• Παρατηρείται επανειλημμένη χρήση μεθόδων αντιστάθμισης, όπως αυτο-προκαλούμενοι εμέτοι, κατάχρηση καθαρτικών,διουρητικών ή άλλων φαρμάκων ή υπερβολική σωματική άσκηση.
• Παρατηρείται μυστικοπαθής συμπεριφορά και απομάκρυνση απο τον περίγυρο. Συχνή ‘εξαφάνιση’ στην τουαλέτα μετά απο τα γεύματα με σκοπό την αποβολή των προσληφθέντων τροφών.
Επεισοδιακή Υπερφαγία
Η επεισοδιακή υπερφαγία χαρακτηρίζεται απο επεισόδια ανεξέλεγκτης υπερφαγίας, πλούσιας συνήθως σε θερμιδικό περιεχόμενο, τα οποία συνοδεύονται απο αισθήματα ενοχής και δυσαρέσκειας. Την επεισοδιακή υπερφαγία συχνά ακολουθούν περίοδοι επαναλαμβανόμενης δίαιτας, χωρίς όμως να ακολουθούνται απο άλλες συμπεριφορές αντιστάθμισης όπως στη βουλιμία ( πχ. έμετοι). Συναντάται συνήθως σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας απο ό,τι η ανορεξία και η βουλιμία και είναι εξίσου συχνή και σε άντρες (σε αντίθεση με τη ψυχογενή ανορεξία και τη ψυχογενή βουλιμία που συναντάται κυρίως σε κορίτσια και νεαρές γυναίκες).
• Χαρακτηρίζεται απο τη γρήγορη και ανεξέλεγκτη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού, σε μικρό χρονικό διάστημα, μέχρι το άτομο να νιώσει άβολα.
• Αίσθηση αηδίας και κατάθλιψης του ατόμου για τον εαυτό του και ενοχές για την υπερφαγία του.
• Η υπερκατανάλωση αυτή συνήθως γίνεται όταν το άτομο είναι μόνο του ή στα κρυφά λόγω της ντροπής που αισθάνεται σε σχέση με την ποσότητα του φαγητού που κατανάλωσε.
Αντιμετώπιση των διαταραχών πρόσληψης τροφής
Οι διατροφικές διαταραχές μπορούν να υπερνικηθούν και είναι σημαντικό για το άτομο να αναζητήσει θεραπεία όσο το δυνατό συντομότερα, διότι μπορούν να έχουν σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις. Η έγκαιρη δίαγνωση της νόσου βοηθάει στην καλύτερη εξέλιξη και θεραπεία του ατόμου. Αν οι διατροφικές διαταραχές αντιμετωπισθούν από νωρίς, αυτό θα βελτιώσει την έκβαση της ανάρρωσης. Η ανάρρωση μπορεί να πάρει μήνες ή χρόνια, αλλά η πλειοψηφία των ατόμων αναρρώνουν.
Η θεραπευτική αγωγή μπορεί να περιλαμβάνει:
• Ψυχολογικές θεραπείες που μπορούν να βοηθήσουν το άτομο να αλλάξει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με το διαταραγμένο τρόπο διατροφής.
• Διατροφική επιμόρφωση ώστε το άτομο να επανεκπαιδευθεί στο να αποκτήσει υγιείς διατροφικές συνήθειες.
• Μπορεί να χρειασθεί νοσηλεία για τα άτομα που πάσχουν από σοβαρό υποσιτισμό λόγω της έλλειψης τροφής.
• Μπορεί να γίνει χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων για τη μείωση των αισθημάτων της κατάθλιψης και του άγχους.
• Η οικογένεια και οι φίλοι των ατόμων που πάσχουν από κάποια διατροφική διαταραχή συχνά μπορεί να αισθάνονται σύγχυση και ψυχική ένταση. Η υποστήριξη καθώς και η επιμόρφωση και η καλύτερη κατανόηση των διατροφικών διαταραχών από τους οικείους του ασθενή, αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της θεραπευτικής αγωγής.
